Στις 25 Ιανουαρίου του 2007, στο μουσουλμανικό χωριό Labunista των Σκοπίων, ο 27χρονος Abedin Alijoski απεβίωσε μετά από πολύωρο βασανισμό. Ενώπιον της οικογένειας του τρεις άγνωστοι τον χτυπούσαν επί μιάμιση ώρα με βέργες διαβάζοντας παράλληλα χωρία από το Κοράνι. Όπως αργότερα δήλωσαν στην εφημερίδα Vreme, ο εξορκισμός του νεαρού άνδρα από μέλη της μουσουλμανικής σέκτας Wahhabi ήταν ανεπιτυχής!
Σύμφωνα με το γιατρό του, Safet Karalieski, ο άνδρας έπασχε από μία σπάνια νεύρωση από το 2002 για την οποία: «συνήθιζα να του δίνω Diazapam. Τον είδα 5 μέρες πριν το θάνατο του και φαινόταν αρκετά καλά, με έντονη τη θέληση για ζωή και αποφασισμένος να συνεχίσει τη θεραπεία του» .
Τον Ιούνιο του 2005, στο Tanacu της Ρουμανίας, η νεαρή μοναχή Maricia Irina Cornici βρήκε παρόμοιο θάνατο. Ένας ιερέας και αρκετές μοναχές της τοπικής ορθόδοξης μονής έδεσαν την 23χρονη κοπέλα σε ένα σταυρό, έκλεισαν το στόμα της με μία πετσέτα και την άφησαν για μέρες δίχως φαΐ και νερό πιστεύοντας ότι είχε καταληφθεί από δαίμονες. Τελικά, η νεαρή κοπέλα πέθανε τρεις μέρες μετά για να αποδειχθεί στη συνέχεια ότι έπασχε από σχιζοφρένεια.
Σύμφωνα με το γιατρό του, Safet Karalieski, ο άνδρας έπασχε από μία σπάνια νεύρωση από το 2002 για την οποία: «συνήθιζα να του δίνω Diazapam. Τον είδα 5 μέρες πριν το θάνατο του και φαινόταν αρκετά καλά, με έντονη τη θέληση για ζωή και αποφασισμένος να συνεχίσει τη θεραπεία του» .
Τον Ιούνιο του 2005, στο Tanacu της Ρουμανίας, η νεαρή μοναχή Maricia Irina Cornici βρήκε παρόμοιο θάνατο. Ένας ιερέας και αρκετές μοναχές της τοπικής ορθόδοξης μονής έδεσαν την 23χρονη κοπέλα σε ένα σταυρό, έκλεισαν το στόμα της με μία πετσέτα και την άφησαν για μέρες δίχως φαΐ και νερό πιστεύοντας ότι είχε καταληφθεί από δαίμονες. Τελικά, η νεαρή κοπέλα πέθανε τρεις μέρες μετά για να αποδειχθεί στη συνέχεια ότι έπασχε από σχιζοφρένεια.
Εξορκισμός: ο θεϊκός Βασανισμός των Αδυνάμων!
Σας φαίνονται εξωφρενικές οι παραπάνω περιγραφές; Και όμως, όσο περίεργο και αν ακουστεί αρχικά, εξορκισμοί δεν συμβαίνουν μόνο σε χώρες όπως τα Σκόπια και η Ρουμανία. Εν έτη 2007 εξορκισμοί λαμβάνουν χώρα μέχρι και στην Ελλάδα που μπορεί μεν να μην καταλήγουν σε θάνατο ανθρώπων, όμως αφήνουν τεράστια ψυχολογικά τραύματα στους «δαιμονισμένους». Πόσω μάλλον όταν οι «δαιμονισμένοι» -κατά την εκκλησία και τους θρήσκους συνανθρώπους μας- είναι στην πραγματικότητα ασθενείς με ψυχολογικά προβλήματα που χρίζουν βοήθειας και όχι βασανισμού.
Μάλιστα, πλήθος σχετικών νευρολογικών ερευνών αποδεικνύουν τον τελευταίο ισχυρισμό: οι αντιδράσεις ενός «δαιμονισμένου» πολλές φορές ταυτίζονται με τα συμπτώματα διάφορων ψυχικών ασθενειών, από απλές ημικρανίες που εμφανίζονται στο 5-10% του πληθυσμού έως και σχιζοφρένεια!
Για παράδειγμα, κατά τις επιληπτικές κρίσεις οι ασθενείς δύναται να αισθανθούν την παρουσία του θεού, δαιμόνων, αγγέλων, της Παναγίας, κ.λπ. ανάλογα με το γνωστικό τους υπόβαθρο, να νιώσουν ότι μία άλλη οντότητα εκβιάζει τις κινήσεις τους (παροδική έλλειψη προσωπικότητας), να έχουν απανωτές εμπειρίες deja vu και jamais vu που τους αποπροσανατολίζουν, κ.α. Ακόμα πιο έντονες εμπειρίες «δαιμονισμού» βιώνουν όσοι πάσχουν από σχιζοφρένεια όπως ακουστικές και οπτικές ψευδαισθήσεις, παράνοια και βίαιη συμπεριφορά.
Σας φαίνονται εξωφρενικές οι παραπάνω περιγραφές; Και όμως, όσο περίεργο και αν ακουστεί αρχικά, εξορκισμοί δεν συμβαίνουν μόνο σε χώρες όπως τα Σκόπια και η Ρουμανία. Εν έτη 2007 εξορκισμοί λαμβάνουν χώρα μέχρι και στην Ελλάδα που μπορεί μεν να μην καταλήγουν σε θάνατο ανθρώπων, όμως αφήνουν τεράστια ψυχολογικά τραύματα στους «δαιμονισμένους». Πόσω μάλλον όταν οι «δαιμονισμένοι» -κατά την εκκλησία και τους θρήσκους συνανθρώπους μας- είναι στην πραγματικότητα ασθενείς με ψυχολογικά προβλήματα που χρίζουν βοήθειας και όχι βασανισμού.
Μάλιστα, πλήθος σχετικών νευρολογικών ερευνών αποδεικνύουν τον τελευταίο ισχυρισμό: οι αντιδράσεις ενός «δαιμονισμένου» πολλές φορές ταυτίζονται με τα συμπτώματα διάφορων ψυχικών ασθενειών, από απλές ημικρανίες που εμφανίζονται στο 5-10% του πληθυσμού έως και σχιζοφρένεια!
Για παράδειγμα, κατά τις επιληπτικές κρίσεις οι ασθενείς δύναται να αισθανθούν την παρουσία του θεού, δαιμόνων, αγγέλων, της Παναγίας, κ.λπ. ανάλογα με το γνωστικό τους υπόβαθρο, να νιώσουν ότι μία άλλη οντότητα εκβιάζει τις κινήσεις τους (παροδική έλλειψη προσωπικότητας), να έχουν απανωτές εμπειρίες deja vu και jamais vu που τους αποπροσανατολίζουν, κ.α. Ακόμα πιο έντονες εμπειρίες «δαιμονισμού» βιώνουν όσοι πάσχουν από σχιζοφρένεια όπως ακουστικές και οπτικές ψευδαισθήσεις, παράνοια και βίαιη συμπεριφορά.
Αν και υπάρχουν αρκετές ψυχικές ασθένειες στις οποίες δύναται να οφείλεται ένας «δαιμονισμός», εντούτοις όλες φέρουν ένα κοινό πυρήνα: ωθούν τον άνθρωπο σε ακραίες αντιδράσεις. Σύμφωνα με παλαιότερες έρευνες των Bonnet (1982) και Pitman (1983), μία κληρονομική χημική ανισορροπία στην περιοχή του periaqueductal gray του ανθρώπινου εγκεφάλου επιτρέπει σε πρωτόγονες ενστικτώδεις ορμές –που υπό φυσιολογικές συνθήκες καταπιέζονται από τα ανώτερα νοητικά κέντρα του εγκεφάλου- να εκδηλωθούν.
Είναι ο Δαιμονισμός το Σύνδρομο του Tourette;
Μία ψυχοπαθολογική ασθένεια που σχεδόν ταυτίζεται με την παραδοσιακή έννοια του δαιμονισμού είναι η σπάνια νευρολογική δυσλειτουργία που ακούει στο όνομα Gilles de la Tourette’s Syndrome (Fried-hoff & Chase 1982, Shapiro & Shapiro 1983), ή πιο απλά Σύνδρομο του Tourette.
Πήρε το όνομα του από τον Γάλλο φυσικό που το διέγνωσε για πρώτη φορά το 1885, ενώ τα συμπτώματα του συνδρόμου ταυτίζονται σε πάρα πολλά σημεία με τις περιγραφές που συναντάμε στο θρυλικό Malleus Maleficarum (μετ. Το Σφυρί των Μαγισσών) που χρησιμοποιούσαν οι ιεροεξεταστές τον 15ο αιώνα για την αναγνώριση μαγισσών (Kramer & Sprenger, 1971).
Κατά μέσο όρο, το σύνδρομο εμφανίζεται σε ηλικία 7 ετών με αναλογία ανδρών-γυναικών 3 προς 1 (Devinsky, 1983). Ανάμεσα στα αρχικά συμπτώματα της ασθένειας είναι ακούσια και επίμονα tics στο πρόσωπο, αφύσικες γκριμάτσες, γύρισμα των λοβών των ματιών προς τα πάνω, ακούσιοι ήχοι όπως βήχας, γρύλισμα, γαύγισμα, βογκητό, κ.λπ. Ίσως σ’ αυτά να οφείλεται και η επιμονή στις ζωόμορφες αναπαρα-στάσεις που συναντάμε στη δαιμονολογία.
Σε προχωρημένο επίπεδο, το 60% περίπου των περιπτώσεων χαρακτηρίζεται από λεκτικά ξεσπάσματα σεξουαλικής φύσης ή βωμολοχιών κατά τα οποία ο ασθενής αφήνει να βγουν στην επιφάνεια πλήθος σεξουαλικών, επιθετικών ή ιερόσυλων απωθημένων πιστεύοντας ότι έτσι θα μειώσει την πίεση που νιώθει να τα κάνει πράξη. Τέλος, η αίσθηση ότι μία άλλη οντότητα εκβιάζει τις κινήσεις του εντείνει ακόμα περισσότε-ρο το αίσθημα της απελπισίας του ασθενή.
Αν σε αυτά προσθέσουμε και το γεγονός ότι ανάμεσα στα παραπάνω «ξεσπάσματα» ο ασθενής με σύνδρομο Tourette συμπεριφέρεται άκρως φυσιολογικά, με ευφυΐα και γνώση της πραγματικότητας, τότε μπορούμε να κατανοήσουμε το λόγο για τον οποίο απλοί αμόρφωτοι ή θρήσκοι άνθρωποι υποθέ-τουν την ύπαρξη δαιμονισμού.
Μία ψυχοπαθολογική ασθένεια που σχεδόν ταυτίζεται με την παραδοσιακή έννοια του δαιμονισμού είναι η σπάνια νευρολογική δυσλειτουργία που ακούει στο όνομα Gilles de la Tourette’s Syndrome (Fried-hoff & Chase 1982, Shapiro & Shapiro 1983), ή πιο απλά Σύνδρομο του Tourette.
Πήρε το όνομα του από τον Γάλλο φυσικό που το διέγνωσε για πρώτη φορά το 1885, ενώ τα συμπτώματα του συνδρόμου ταυτίζονται σε πάρα πολλά σημεία με τις περιγραφές που συναντάμε στο θρυλικό Malleus Maleficarum (μετ. Το Σφυρί των Μαγισσών) που χρησιμοποιούσαν οι ιεροεξεταστές τον 15ο αιώνα για την αναγνώριση μαγισσών (Kramer & Sprenger, 1971).
Κατά μέσο όρο, το σύνδρομο εμφανίζεται σε ηλικία 7 ετών με αναλογία ανδρών-γυναικών 3 προς 1 (Devinsky, 1983). Ανάμεσα στα αρχικά συμπτώματα της ασθένειας είναι ακούσια και επίμονα tics στο πρόσωπο, αφύσικες γκριμάτσες, γύρισμα των λοβών των ματιών προς τα πάνω, ακούσιοι ήχοι όπως βήχας, γρύλισμα, γαύγισμα, βογκητό, κ.λπ. Ίσως σ’ αυτά να οφείλεται και η επιμονή στις ζωόμορφες αναπαρα-στάσεις που συναντάμε στη δαιμονολογία.
Σε προχωρημένο επίπεδο, το 60% περίπου των περιπτώσεων χαρακτηρίζεται από λεκτικά ξεσπάσματα σεξουαλικής φύσης ή βωμολοχιών κατά τα οποία ο ασθενής αφήνει να βγουν στην επιφάνεια πλήθος σεξουαλικών, επιθετικών ή ιερόσυλων απωθημένων πιστεύοντας ότι έτσι θα μειώσει την πίεση που νιώθει να τα κάνει πράξη. Τέλος, η αίσθηση ότι μία άλλη οντότητα εκβιάζει τις κινήσεις του εντείνει ακόμα περισσότε-ρο το αίσθημα της απελπισίας του ασθενή.
Αν σε αυτά προσθέσουμε και το γεγονός ότι ανάμεσα στα παραπάνω «ξεσπάσματα» ο ασθενής με σύνδρομο Tourette συμπεριφέρεται άκρως φυσιολογικά, με ευφυΐα και γνώση της πραγματικότητας, τότε μπορούμε να κατανοήσουμε το λόγο για τον οποίο απλοί αμόρφωτοι ή θρήσκοι άνθρωποι υποθέ-τουν την ύπαρξη δαιμονισμού.
Φαρμακευτική Θεραπεία ή Εξορκισμός;
Ποια είναι επομένως η θεραπεία για τέτοιου είδους περιπτώσεις; Δύναται ο εξορκισμός, έστω και από ψυχολογικής άποψης, να βελτιώσει την κατάσταση των εν λόγω ασθενών; Η απάντηση είναι κατηγορηματικά όχι.
Πλήθος ερευνητών που ασχολήθηκαν με τη μελέτη νευρολογικών παθήσεων που παρομοιάζονται με «δαιμονισμό» (δηλαδή σύνδρομο του Tourette, επιληψία, κ.λπ.), όπως οι Shapiro & Shapiro το 1983, αναφέρουν ότι κανένας από τους ασθενείς που δέχτηκαν εξορκισμό (κατόπιν δικής τους επιθυμίας) δεν ανακουφίστηκαν.
Ποια επομένως είναι η πιο αποτελεσματική θεραπεία; Σαφώς και δεν μπορεί να δοθεί σίγουρη και καθολική απάντηση μιας και εξαρτάται από την ασθένεια του εκάστοτε «δαιμονισμένου». Για παράδειγμα, οι ασθενείς με σύνδρομο του Tourette πάσχουν από υπερευαίσθητους εγκεφαλικούς αισθητήρες ντοπαμίνης (Devinsky, 1983), οπότε φάρμακα που μπλοκάρουν την έκκριση ντοπαμίνης (όπως το haloperidol) δύναται να προσφέρουν βραχυπρόθεσμη ανακούφιση.
Κατά αντιστοιχία, υπάρχει πλήθος θεραπειών που μπορούν να ανακουφίσουν -ή σε ορισμένες περιπτώσεις να θεραπεύσουν πλήρως- ασθενείς που πάσχουν από ημικρανίες, επιληψία, σχιζοφρένεια, κ.λπ. Αρκεί να γίνει σωστή διάγνωση.. γιατί ο χαρακτηρισμός αυτών των ανθρώπων ως «δαιμονισμένων» είναι άκρως καταδικαστικός, αποτρέποντας οποιαδήποτε φαρμακευτική βοήθεια και εντείνοντας τα ψυχικά τους τραύματα.
Ποια είναι επομένως η θεραπεία για τέτοιου είδους περιπτώσεις; Δύναται ο εξορκισμός, έστω και από ψυχολογικής άποψης, να βελτιώσει την κατάσταση των εν λόγω ασθενών; Η απάντηση είναι κατηγορηματικά όχι.
Πλήθος ερευνητών που ασχολήθηκαν με τη μελέτη νευρολογικών παθήσεων που παρομοιάζονται με «δαιμονισμό» (δηλαδή σύνδρομο του Tourette, επιληψία, κ.λπ.), όπως οι Shapiro & Shapiro το 1983, αναφέρουν ότι κανένας από τους ασθενείς που δέχτηκαν εξορκισμό (κατόπιν δικής τους επιθυμίας) δεν ανακουφίστηκαν.
Ποια επομένως είναι η πιο αποτελεσματική θεραπεία; Σαφώς και δεν μπορεί να δοθεί σίγουρη και καθολική απάντηση μιας και εξαρτάται από την ασθένεια του εκάστοτε «δαιμονισμένου». Για παράδειγμα, οι ασθενείς με σύνδρομο του Tourette πάσχουν από υπερευαίσθητους εγκεφαλικούς αισθητήρες ντοπαμίνης (Devinsky, 1983), οπότε φάρμακα που μπλοκάρουν την έκκριση ντοπαμίνης (όπως το haloperidol) δύναται να προσφέρουν βραχυπρόθεσμη ανακούφιση.
Κατά αντιστοιχία, υπάρχει πλήθος θεραπειών που μπορούν να ανακουφίσουν -ή σε ορισμένες περιπτώσεις να θεραπεύσουν πλήρως- ασθενείς που πάσχουν από ημικρανίες, επιληψία, σχιζοφρένεια, κ.λπ. Αρκεί να γίνει σωστή διάγνωση.. γιατί ο χαρακτηρισμός αυτών των ανθρώπων ως «δαιμονισμένων» είναι άκρως καταδικαστικός, αποτρέποντας οποιαδήποτε φαρμακευτική βοήθεια και εντείνοντας τα ψυχικά τους τραύματα.
Η Προσαρμογή του Καθολικού Εξορκισμού στις Νέες Ανακαλύψεις
Κάπως έτσι, με τις νευρολογικές ανακαλύψεις να διαδέχονται η μία την άλλη και να κατηγορούν έμμεσα την εκκλησία για πνευματική και σωματική κακοποίηση πλήθους ασθενών, το 1999 η Καθολική Εκκλησία προχώρησε σε μία γενναία –αν και άκρως καθυστερημένη- κίνηση.
Μετά από επιθυμία του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β’ εκδόθηκε το New Rite of Exorcism: ένα βιβλίο με νέες αναθεωρημένες οδηγίες περί εξορκισμού, οι οποίες λαμβάνουν υπόψη πιθανές ψυχικές ασθένειες. Έως τότε ίσχυαν οι οδηγίες που είχαν εκδοθεί το 1614!
Κάπως έτσι, με τις νευρολογικές ανακαλύψεις να διαδέχονται η μία την άλλη και να κατηγορούν έμμεσα την εκκλησία για πνευματική και σωματική κακοποίηση πλήθους ασθενών, το 1999 η Καθολική Εκκλησία προχώρησε σε μία γενναία –αν και άκρως καθυστερημένη- κίνηση.
Μετά από επιθυμία του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β’ εκδόθηκε το New Rite of Exorcism: ένα βιβλίο με νέες αναθεωρημένες οδηγίες περί εξορκισμού, οι οποίες λαμβάνουν υπόψη πιθανές ψυχικές ασθένειες. Έως τότε ίσχυαν οι οδηγίες που είχαν εκδοθεί το 1614!
Σύμφωνα με τον καρδινάλιο Jorge Arturo Medina Estevez που το παρουσίασε στον τύπο:
«Ο εξορκισμός και η ψυχανάλυση είναι δύο τελείως διαφορετικά θέματα. Αν ο εξορκιστής έχει οποιαδήποτε αμφιβολία σχετικά με τη ψυχική υγεία του δαιμονισμένου τότε πρέπει να συμβουλευτεί ειδικό. Είναι συχνό φαινόμενο απλοί άνθρωποι να μπερδεύουν τις σωματικές ασθένειες με διαβολικές επιρροές, όμως δεν μπορούν τα πάντα να οφείλονται στο διάβολο» .
«Ο εξορκισμός και η ψυχανάλυση είναι δύο τελείως διαφορετικά θέματα. Αν ο εξορκιστής έχει οποιαδήποτε αμφιβολία σχετικά με τη ψυχική υγεία του δαιμονισμένου τότε πρέπει να συμβουλευτεί ειδικό. Είναι συχνό φαινόμενο απλοί άνθρωποι να μπερδεύουν τις σωματικές ασθένειες με διαβολικές επιρροές, όμως δεν μπορούν τα πάντα να οφείλονται στο διάβολο» .
Σημείωση: Μέρος του παρόντος κειμένου δημοσιεύθηκε αρχικά στη στήλη Ψυχικές Έρευνες και Παραψυχολογία του Νικόλαου Κουμαρτζή στο περιοδικό mystery (Δεκέμβριος 2007).
Πηγή Θέματος: http://www.metafysiko.gr/
